Biofeedback
Jest to metoda pozwalająca kontrolować procesy zachodzące w organizmie. Uczy panowania nad własnymi reakcjami, pomaga odpowiednio relaksować się, a tym samym radzić sobie nawet w najbardziej ekstremalnych warunkach. EEG-Biofeedback to rodzaj terapii, dzięki której pacjent, w sposób świadomy, uczy się zmieniać wzorzec wytwarzanych fal w mózgu, tak by mózg pracował wydajniej i szybciej. Sygnał z jednego punktu na głowie pacjenta jest przetwarzany na zrozumiałą dla pacjenta formę graficzną (wykresu, animacji bądź gry wideo). Dzięki temu sprzężeniu zwrotnemu, pacjent wie, kiedy jest skoncentrowany a kiedy przestaje się koncentrować. Pozwala to nauczyć się reakcji własnego mózgu, a dzięki temu tak zmodyfikować jego pracę, aby funkcjonował efektywnie .Uważa się, że większość z nas wykorzystuje możliwości mózgu tylko w 5%. Trening EEG Biofeedback zwiększa to wykorzystanie nawet do 25-30%. EEG-Biofeedback to profesjonalny trening mózgu. Pacjent nie musi używać klawiatury. Informacja o stanie umysłu pacjenta dochodzi do niego za pośrednictwem sygnału EEG.
MECHANIZM BIOFEEDBACKU
Biofeedback, biologiczne sprzężenie zwrotne – dostarczanie człowiekowi informacji zwrotnej („feedback”) o zmianach jego stanu fizjologicznego. Zmiany fizjologiczne organizmu monitorowane są przez odpowiednie urządzenie. Metoda ta wykorzystywana jest między innymi w psychologii, w medycynie, ale także w sporcie czy biznesie. Jest to także metoda terapii, polegająca na podawaniu pacjentowi sygnałów zwrotnych o zmianach stanu fizjologicznego jego organizmu, dzięki czemu może on nauczyć się świadomie modyfikować funkcje, które normalnie nie są kontrolowane świadomie, np. fale mózgowe, opór elektryczny skóry (GSR), napięcie mięśni itp. Informacje przekazywane są w formie:
· wizualnej – np. podczas pogłębiania koncentracji na ekranie monitora powiększa się piłka lub samolot leci wyżej, w chwilach rozproszenia piłka znika a samolot obniża lot.
· akustycznej – przyjemny dźwięk przy „sukcesie”, nieprzyjemny przy „porażce”.
Biofeedback jest alternatywną formą terapii w stosunku do farmakoterapii. W niektórych schorzeniach ją zastępuje, w innych uzupełnia. Jest to metoda całkowicie bezpieczna, bez skutków ubocznych. Motorem skuteczności terapii jest silna wola i motywacja pacjenta. I właśnie ten czynnik podkreślają terapeuci: poczucie odpowiedzialności pacjenta za wynik własnego leczenia. Najwydajniejszą pracę mózgu gwarantuje harmonijne współdziałanie półkul połączonych ciałem modzelowatym – twierdzą naukowcy. Lewej – odpowiadającej za funkcje językowe, racjonalną analizę informacji napływających z zewnątrz, zdolności matematyczne i rozumienie pojęć – oraz prawej – mniej analitycznej, operującej wyobrażeniami, twórczej i odpowiedzialnej za zdolności artystyczne. Ich współpracę można doskonale zaobserwować podczas słuchania piosenek. Lewa przyswaja sobie słowa, prawa – muzykę. Dlatego melodie tak łatwo wpadają w ucho, a tekst szybko daje się zapamiętać.
WSKAZANIA – czyli dla kogo Biofeedback?
Dla dorosłych:
· problemy z pamięcią i koncentracją
· problemy z planowaniem i skupieniem
· mała odporność na stres
· padaczka
· zaburzenia samooceny, depresja, zaburzenia lękowe
· w terapii tików i zespołu Touretta
·w zaburzeniach przyjmowania pokarmów (bulimia, anoreksja)
· terapia uzależnień (alkoholizm, narkomania, hazard)
· treningi wskazane są również dla osób zdrowych, których praca wymaga skupienia, szybkich prawidłowych decyzji lub gdy powoduje długotrwały stres ( biznes, kontrolerzy, służby mundurowe, służba zdrowia, lotnictwo, nauczyciele, sportowcy)
Dla dzieci:
· zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi
· poprawa szybkości uczenia się
· nadpobudliwość psychoruchowa ( ADHD)
·problemy szkolne
·dysleksja, dysortografi
· trema, reakcje stresowe, agresja
· chęć poprawy wyników w dziedzinach wymagających koncentracji ( sport, muzyka)
JAK TO DZIAŁA?
Trening odbywa się poprzez interaktywną współpracę z komputerem. Dzięki temu pacjent świadomie reaguje na zadania stawiane przez terapeutę. Terapia jest niezwykle efektywna, a przy tym przyjemna. Dzieci mogą wybierać formę prezentacji sygnału: może to być gra, animacja lub ulubiona bajka DVD; dorośli korzystają z profesjonalnych wykresów, wizualizacji oraz filmów relaksacyjnych.
Jak długo trwa trening Biofeedback ?
Szczegółowy przebieg sesji biofeedback różni się w zależności od rodzaju biofeedbacku. Czas trwania terapii ustala się stosownie do wieku pacjenta i ważności problemu. Treningi można podzielić na krótkoterminowe (ok. 10 – 20 spotkań), takie, które wymagają systematycznej pracy przez ok. 40-60 sesji (np. ADHD) i długoterminowe (np. epilepsja, afazj – aż 80 sesji). Spotkania odbywają się co najmniej jeden raz w tygodniu, a najlepiej dwa – trzy razy w tygodniu.
HISTORIA METODY
Już w latach 60. XX wieku N. Miller udowodnił, że funkcje układu autonomicznego można modyfikować za sprawą tzw. warunkowania instrumentalnego. Badania, które jego współpracownicy prowadzili na zwierzętach nie pozostawiały cienia wątpliwości, że można się nauczyć wpływać na procesy zachodzące – wydawało by się – poza kontrolą świadomości. Biofeedback pozwala uruchomić zdolności samoregulacyjne człowieka poprzez dostarczenie mu precyzyjnej informacji zwrotnej o stanie narządów organizmu. Rewolucja informatyczna lat 90-tych pozwoliła na dokładniejsze pomiary wskaźników fizjologicznych. Tym samym rozszerzono możliwości stosowania Biofeedback’u, dodając elementy wizualne jako informację zwrotną (zamiast pierwotnie stosowanego dźwięku), a także wzbogacając aparaturę komputerową o narzędzia obliczeniowe, które pozwalają uchwycić nawet najmniejsze zmiany w obrębie określonej modalności fizjologicznej. EEG-Biofeedback. W roku 1972 Sterman i in. (Sterman, Friar 1972), w badaniach na kotach udowodnili, że potrafią one nauczyć się zwiększać amplitudę fali o częstotliwości 12-15 Hz w rejonie kory sensomotorycznej. Kolejne eksperymenty pokazały, że dotyczy to także ludzi. Sterman stwierdził, iż pacjenci z epilepsją, którzy trenują ten rytm sensomotoryczny określany przez niego falą SMR, mają mniej napadów padaczkowych. Następcy Stermana znaleźli znacznie więcej zastosowań metody Biofeedback w praktyce klinicznej: m.in. J. Lubar udowodnił jej skuteczność w terapii dzieci z ADHD; Penniston trenując weteranów wojny w Wietnamie pokazał, że może być użyteczna dla osób po traumatycznych przeżyciach i z zaburzeniami lękowymi; Tansey zaprezentował możliwość poprawy funkcji umysłowych u dzieci z trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia). Biofeedback EEG (ElektroEncefaloGrafia) lub neurofeedback – wykorzystuje właściwość, że mózg ludzki w ramach swojej aktywności wytwarza różne zakresy fal elektromagnetycznych, charakterystycznych dla różnych rodzajów tej aktywności. Np. fale alfa w stanie relaksu w odprężenia, środkowe pasmo fal beta w stanie wytężonego wysiłku umysłowego, fale delta w stanie głębokiego, regenerującego snu. W niektórych dysfunkcjach mózgu występuje niedobór fal o pewnych częstotliwościach, co uniemożliwia pacjentowi wykonywanie pewnych czynności (np. dzieci z ADHD mają problem ze skupieniem się na wykonaniu konkretnego zadania lub kontrolowaniem emocji). Urządzenie do neurofeedbacku to elektroencefalograf oraz odpowiednie oprogramowanie. Elektrody podłączane w różnych miejscach na skórze czaszki i uszach zbierają dane o występowaniu poszczególnych pasm fal, oprogramowanie zamienia te informacje w zrozumiały dla pacjenta obraz. Pacjent ma tak sterować aktywnością swojego mózgu, aby np. widziany na ekranie samochód wyścigowy przyśpieszył. Neurofeedback jest stosowany w terapii dzieci z ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej), u ludzi z zaburzeniami procesu uczenia się, po urazach czaszki, wspomaga leczenie padaczki. Jest również polecany osobom zdrowym dla poprawy koncentracji.
Opracowała: Anita Wieloch